نام انگلیسی : Vicia faba

خانواده :   FABACEAE  – بقولات

بومی : اروپا و آسیا

باقلا گیاهی از خانواده نخود فرنگی است و یکی از قدیمی ترین محصولات کشت شده به شمار می رود. باقلا گیاهی است علفی و یکساله که ارتفاع آن تا ۸۰ سانتیمتر می‌رسد.برگهای آن متناوب و مرکب که دارای برگچه‌هایی تخم مرغ شکل می‌باشد. گلهای باقلا درشت و سفید که دارای لکه‌هایی به رنگ سیاه و یا بنفش است. میوه آن که همان باقلا است دارای غلافی پوشیده از کرک به طول تقریبا ۱۲ سانتیمتر و در هر غلاف تعدادی دانه قرار دارد. دانه های باقلا در غلافی گوشتی قرار دارند و در انواع مختلف به رنگ و اندازه های متفاوت دیده می شوند.

باقلا به صورت تازه و خشک به مصرف انسان و دام می رسد. از نظر ارزش غذایی شبیه لوبیا و نخود فرنگی است. در کشورهای خارجی بیشتر به صورت یخ زده عرضه می شود. دانه های رسیده باقلا سبز حدود ۴ درصد پروتئین با ارزش فیزیولوژیکی بالا و مقادیر زیادی املاح معدنی مانند فسفر، کلسیم و آهن دارد. مقدار ویتامین ث در آن متوسط و مقدار کاروتین کم است.

ارقام باقلای ایرانی

• باقلا زهره :  با عملکرد ۶ تن در هکتار سبز و ۲ تن به شکل خشک.
• باقلا شامی یا باغی :  دانه درشت.
• باقلا شاخ بزی : مشابه باقلا شامی.
• باقلا الجزایری : پابلند، دانه درشت عملکرد کمتر از زهره.
• باقلا سرازیری : مناسب در مناطق ساحلی و اصفهان، عملکرد سبز ۱۷ تا ۲۵ تن و عملکرد خشک حدود ۲ تا ۳ تن در هکتار می‌باشد. ارقام و لاین های جدید مانند ILB1814 و ILB1266 بازار پسندی و عملکرد خوبی دارند.

شرایط پرورش گیاه باقلا :

دمای مورد نیاز جهت گیاه باقلا :

باقلا محصول فصل خنک است و قادر است دمایی تا ۴-  درجه سانتی گراد را تحمل کند ولی بیش از این دما بوته آن خشک شده و از بین می رود. دمای لازم برای سبز شدن بذر باقلا ۳.۵ تا ۹ درجه سانتی گراد است. بنابراین در مناطقی با زمستان معتدل، این گیاه را در پاییز کاشته و در بهار محصول آن را برداشت می نماییم و در مناطقی با زمستان خیلی سرد در بهار کشت می شود. باقلا نسبت به خشکی هوا خیلی حساس است مخصوصا در مرحله گل دهی. گرمای زیاد ، خشکی هوا و تابش خورشید اثرات نامطلوبی روی مقدار محصول باقلا خواهد داشت. حساس ترین مرحله برای باقلا ۲۰ روز قبل از گل دادن آن می باشد که در مقابل هوای سرد و بارانی و نور کم فوق العاده حساس می باشند.

آبیاری گیاه باقلا :

مقدار آب مورد نیاز بستکی به بافت و ساختمان خاک، شرایط آب و هوایی و … دارد. در خاکهای با بافت متوسط به دلیل نفوذ پذیری بیشتر خاک و تبخیر بیشتر آب از سطح خاک، مقدار مصرف آب بیشتر از خاکهای نیمه سنگین می باشد. دور آبیاری برحسب روش کاشت متفاوت خواهد بود. باقلا به تنش رطوبت حساس است و عملکرد بذر آن کاهش می یابد با کمبود رطوبت تثبیت نیتروژن نیز کاهش می یابد برنامه ریزی آبیاری که شامل زمان و مقدار آبیاری است تابع عوامل متعدد مانند شرایط اقلیمی، خاکی، مرحله رشد، روش کاشت، روش آبیاری و دسترسی به منابع آبی می باشد و به طور کلی هر وقت گیاه احتیاج داشت و تشنه بود باید اقدام به آبیاری کرد.

نحوه کاشت گیاه باقلا :

 تاریخ کاشت :

به علت این که شرایط جوی و درجه حرارت در نقاط مختلف متفاوت است بنابراین زمان کاشت باقلا نیز در مناطق مختلف متغیر است زمان کاشت باقلا زمانی است که گرمای تابستان تمام شده و سرمای زمستان شروع نشده باشد. با توجه به این موارد بهترین فاصله زمانی برای کاشت باقلا از نیمه دوم مهرماه تا اوایل آذرماه است با این وجود جهت کشت باقلا به تحقیقات انجام شده در هر منطقه و نظر کارشناس مربوطه توصیه می شود.

مقدار بذر و آرایش کاشت :

میزان مناسب بذر زراعت باقلا در محدوده ۱۲۰ تا ۱۸۰ کیلوگرم درهکتار می باشد. این مقدار ممکن است درمناطق مختلف باتوجه به عوامل مختلف اقلیمی و زراعی تفاوت کند. فاصله ردیفها با توجه به منطقه مورد کاشت ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر و فاصله بوته ها روی ردیف حدود ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر میباشد براساس تحقیقات انجام شده کاشت دو ردیف بذر روی پشته بالاترین عملکرد را داشته است. با این وجود مقدار بذر مورد نیاز درهکتار و الگوی کشت بذر گیاه باقلا برحسب رقم و منطقه و … متفاوت بوده و باید براساس نظر کارشناس مربوطه اقدام گردد.

زمان برداشت :

محصول باقلا را به دو صورت سبز و خشک می توان مصرف کرد. لذا بسته به روش مصرف زمان و روش برداشت متفاوت است. برداشت غلاف های سبز پیش از زرد شدن برگها یا غلاف ها و با دست انجام می شود. برداشت دانه خشک باقلا زمانی است که اکثر غلاف ها به رنگ قهوه ای در آمده اند در این حالت محصول توسط دست و یا با کمباین مخصوص قابل برداشت است.

برداشت باقلا :

برداشت باقلا به دو صورت است: یکی در حالت سبز بودن یعنی زمانی که باقلا در غلاف کاملا رشد کرده است . در این صورت قبل از خشک شدن غلاف باید آن را برداشت کرد. در حالت دوم برای تهیه دانه خشک باقلا، پس از خشک شدن غلاف روی بوته ها، تمام بوته ها را کنده و در محلی خرمن می کنند.

نحوه بذرگیری گیاه باقلا :

از بذرهای درشت و سالم پس از رسیدن بر حسب نیاز مقداری را جمع آوری نموده و از غلافها خارج می سازند و در محل خشک و مناسبی در ظروف مناسب نگهداری می کنند .

آفات و بیماری‌های گیاه باقلا :

از آفات مهم باقلا شته‌ سیاه می‌باشد که با سموم حشره‌کش به راحتی قابل کنترل است. سوسک باقلا با نام علمی Bruchus fabae به دانه‌های باقلا حمله می‌کند. بیشتر قارچ ها و ویروس‌هایی که به حبوبات حمله می‌کنند، باقلا را نیز مورد حمله قرار می‌دهند.